Çirkin Amerikalı

Yayımlanmasından birkaç ay sonra, Senatör John F. Kennedy’nin, ABD Senatosu’ndaki tüm senatörlere birer kopyasını hediye ettiği kitap!

“Devlet Meselesi hâline gelen en çok satan roman... YIKICI” ‒New York Times

Güneydoğu Asya'daki Amerikan beceriksizliği, kibri ve yolsuzluğunun etkileyici bir ifşası olan Çirkin Amerikalı, ilk kez 1958'de yayımlandığında ülkeyi büyülemişti. Eser, okuyucuları, kitabın adındaki "Çirkin Amerikalı"da beklenmedik bir kahramanla ve onun anlayışlı ve sağduyulu tavsiyelerini görmezden gelen cahil politikacılar ve kibirli elçilerle tanıştırıyor.

Kitap, Temmuz-Kasım 1958 arasında 20 baskı yaparak anında çok satanlar arasına girdi ve bir buçuk yıl boyunca dört milyondan fazla satarak zirveden inmedi. Yayımlandığı anda ABD dış yardım politikasındaki birçok eksikliği açığa çıkarması ve hükûmet çevrelerinde büyük infiale yol açmasıyla dikkat çekti. Sonunda bu infial, Başkan Eisenhower'ın iradesiyle, Kongre'nin, dış yardımları soruşturmasına kadar vardı. John F. Kennedy kitaptan o kadar etkilendi ki, ABD Senatosu'ndaki meslektaşlarının her birine birer kopya gönderdi. Ve Barış Gönüllüleri, Kennedy yönetimi sırasında kısmen kitabın etkisiyle kuruldu. Yayımlandığı günden bu yana sürekli basıldı ve Tom Amca'nın Kulübesi gibi Amerikan siyasi tartışmalarında derin ve kalıcı etki bırakan çok az sayıdaki kurgu eserden biri oldu.

“Trump Beyaz Saray’a çıkalı bir ay oldu ve korkunç bir Pandora kutusu açıldı: JD Vance’ler, Elon Musk’lar, Steve Bannon’lar ve elbette Trump’ın kendisi... Tam ‘The Ugly American/Çirkin Amerikalı’ tanımına karşılık gelen isimler. Çocukluğumda herkesin dilinde olan böyle bir film vardı. 1963’te Marlon Brando’nun oyunculuğuyla, bestseller olan bir kitaptan beyaz perdeye aktarılan film, Soğuk Savaş söylemini etkileyen ve siyasi jargona yön veren bir film olarak uzun yıllar konuşulmuştu. Üşenmeyip YouTube’dan izledim. Vietnam alegorisi olarak yaratılan kurgu bir ülkeye giden ABD Büyükelçisi MacWhite ile halkının çıkarlarını sahiplenmeye çalışan yerel bir liderin çatışması aktarılıyor hikâyede.

Halk lideri Deong, ‘Biz Soğuk Savaş’ın parçası olmak istemiyoruz’ diyor; ‘Fillerin tepişmesi altında ezilmek istemiyoruz. Tek hedefimiz kendi halkımızın refahı. Özgürlük Yolu olarak pazarladığınız, ancak üzerinden Pentagon tanklarının ve silahlarının geçtiği yolları istemiyoruz. Tıpkı Küba’da Batista’ya verdiğiniz destek gibi siz yalnızca, diktatörlere destek vermeyi bilirsiniz. Demokrasiniz de sadece beyazlara hizmet eden bir göz boyamadan ibaret.’

ABD büyükelçisinin adının nitekim ‘Beyaz / MacWhite’ olması rastlantı değil. 60 yılda bir şey değişmemiş diye düşünüyor insan. Hatta daha da gerilere savruluş var.” ‒Nilgün Cerrahoğlu, Çirkin Amerikalı, Cumhuriyet

“Çok ilginç, Trump’ın maddi ve askerî yardım karşılığında Ukrayna’dan nadir toprak elementlerini istemesinin ardından benim de aklıma 1958’de William Lederer ve Eugene Burdick tarafından yazılan Çirkin Amerikalı adlı kitap gelmişti. Filmini izlemedim ama kitabı gençken okumuştum. Sonra doktora yıllarımda, Başkan Kennedy’nin kitaptan çok etkilenip bütün Senato üyelerine yolladığını ve kitabın, Trump’ın lağvettiği USAID gibi insanî yardım da veren kurumların ortaya çıkmasında etkili olduğunu öğrenmiştim.” ‒Gönül Tol, Middle East Institute'in Türkiye Masası Direktörü

“Bu kitabı okurken kendimi tekrar tekrar künye sayfasını açıp yayın tarihini kontrol ederken buldum: 1958. Çağdaş Amerika için bu kadar acil ve önemli bir şeyin 50 yıl önce ortaya çıkması nasıl mümkün olabilir? 1958'den 2014'e kadar, görünen o ki, çok az şey değişmiş.

Çirkin Amerikalı, yanlış giden Amerikan dış politikasının hikâyesi. Yurt dışında görece lüks içinde yaşayan ve istemeden daha küçük ve zayıf ülkelere büyük zararlar veren aptal ve daha aptal devlet adamları hakkında bir dizi kısa öykü. Gerçek hayattan karakterlere dayansa da kurgusal karakterleri düzgünce iki kategoriye ayrılabilir: aptal olanlar ve olmayanlar.” ‒Alina Colleen, Goodreads